Obywatelskie społeczności energetyczne – nowy obszar dla ekonomii społecznej ?

W odpowiedzi na unijne dyrektywy 28 lipca 2023 roku Sejm przyjął  nowelizację ustawy Prawo Energetyczne, wprowadzającą do polskiego prawa instytucję obywatelskiej społeczności energetycznej. Podmiot ten ma umożliwić bezpośrednie zaangażowanie odbiorców końcowych rynku energii elektrycznej i biogazu.

Czym są obywatelskie społeczności energetyczne ?

To w skrócie to grupa obywateli lub mieszkańców, którzy wspólnie angażują się w produkcję, dystrybucję lub zarządzanie energią. Cechuje się ona demokratycznym i partycypacyjnym podejściem, gdzie decyzje dotyczące projektów energetycznych podejmowane są przez samych uczestników społeczności.

Zgodnie z ustawą podmioty te mogą przybierać różne formy prawne, takie jak :

• spółdzielnia w rozumieniu ustawy z dnia 16 września 1982 r. prawo spółdzielcze,
• spółdzielnia mieszkaniowa w rozumieniu ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych,
• wspólnota mieszkaniowa w rozumieniu ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali,
• stowarzyszenie w rozumieniu ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. prawo o stowarzyszeniach,
• spółka osobowa, z wyłączeniem spółki partnerskiej w rozumieniu ustawy z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych,
• spółdzielnia rolników w rozumieniu ustawy z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników.

Społeczności energetyczne są często utożsamiane z ideą ekonomii społecznej, ponieważ łączą elementy przedsiębiorczości z wartościami społecznymi i zrównoważonym rozwojem, a także akcentują demokratyczne uczestnictwo i zrównoważony rozwój w sektorze energetycznym. Poniżej kilka punktów, które ilustrują związki między tymi dwoma obszarami:

• Współwłasność i demokracja: Społeczności energetyczne często opierają się na zasadzie współwłasności, co oznacza, że lokalni mieszkańcy lub uczestnicy są jednocześnie właścicielami i użytkownikami infrastruktury energetycznej. Decyzje podejmowane są demokratycznie, co wpisuje się w wartości ekonomii społecznej.

• Zrównoważony rozwój: Społeczności energetyczne często kładą nacisk na rozwój zrównoważony, poprzez inwestowanie w odnawialne źródła energii i ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko. Ekonomia społeczna również zakłada równoważenie celów ekonomicznych z potrzebami społeczności i ochroną środowiska.

• Lokalna autonomia i niezależność: Społeczności energetyczne mogą przyczynić się do zwiększenia lokalnej autonomii i niezależności energetycznej, co jest jednym z elementów promowanych przez ekonomię społeczną. Lokalna produkcja i dystrybucja energii mogą ograniczyć zależność od dużych koncernów energetycznych.

• Partycypacja społeczna: Społeczności energetyczne kładą nacisk na partycypację społeczną, czyli aktywne zaangażowanie lokalnych mieszkańców w procesy decyzyjne i działania związane z produkcją i dystrybucją energii. To współgra z założeniami ekonomii społecznej, która podkreśla uczestnictwo społeczności w zarządzaniu i kształtowaniu gospodarki.

• Równość społeczna: W niektórych przypadkach społeczności energetyczne mają na celu zwiększenie równości społecznej poprzez dostarczanie energii na rzecz osób o niższych dochodach lub wspieranie lokalnych projektów socjalnych. To może być zgodne z wartościami ekonomii społecznej, która dąży do eliminacji nierówności społecznych.

Jak widać z powyższego społeczności energetyczne, podobnie jak ogólna koncepcja ekonomii społecznej, kładą nacisk na wartości społeczne i ekologiczne, dążąc do stworzenia bardziej zrównoważonego i sprawiedliwego społeczeństwa. Obydwa te podejścia wspólnie przyczyniają się do transformacji systemu energetycznego w bardziej demokratyczny, zdecentralizowany i ekologiczny kierunek. Postępy we wdrażaniu zielonej transformacji, wraz z nowymi formami dystrybucji energii stwarzają więc nową przestrzeń, idealną do zagospodarowania przez podmioty ekonomii społecznej.